Upadek sojuszu wojskowego Rosji i Iranu: Co poszło nie tak?

Rosja i Iran – dwaj kluczowi gracze geopolityczni na Bliskim Wschodzie – dążyli do zbudowania potężnego sojuszu wojskowego opartego na ich wspólnym zaangażowaniu w Syrii, wykorzystując reżim Asada jako strategiczny fundament. Jednak wraz z upadkiem reżimu ich współpraca załamała się, ujawniając głębokie pęknięcia w ich partnerstwie i znacząco osłabiając ich wspólne ambicje militarne.

Celem Rosji i Iranu było ustanowienie silnego i strategicznego sojuszu, który służyłby ich długoterminowym interesom. Sojusz ten nie polegał jedynie na współpracy, lecz miał na celu stworzenie partnerstwa zwiększającego ich globalne i regionalne wpływy oraz przeciwdziałającego dominacji Zachodu. 

Oba kraje dążyły do realizacji tego celu, ponieważ przynosił im on kluczowe korzyści w sferze militarnej, ekonomicznej i politycznej.

Pod względem wojskowym Iran uzyskiwał dostęp do zaawansowanej rosyjskiej broni, szkoleń i wymiany wywiadowczej, co wzmacniało jego regionalną sieć sił proxy. Ekonomicznie oba kraje borykały się z ciężkimi sankcjami zachodnimi i szukały alternatywnych szlaków handlowych, partnerstw energetycznych i systemów finansowych, aby zmniejszyć izolację gospodarczą. Politycznie ich partnerstwo zapewniało im dyplomatyczne wsparcie przeciwko presji Zachodu, zwiększając ich zdolność do kwestionowania polityki USA i Europy w regionie oraz prezentowania się jako zjednoczony front na arenie międzynarodowej.

Aby osiągnąć te cele, Rosja i Iran początkowo koncentrowały się na pogłębianiu współpracy wojskowej, szczególnie w Syrii, gdzie oba kraje interweniowały, by wesprzeć reżim Asada. Syria stała się fundamentem ich partnerstwa wojskowego, ponieważ przetrwanie Asada było kluczowe dla utrzymania ich wpływów w regionie. Rosja dostarczała wsparcie lotnicze, zaawansowaną broń i strategiczną koordynację wojskową, podczas gdy Iran zapewniał siły lądowe poprzez Korpus Strażników Rewolucji Islamskiej (IRGC) oraz sprzymierzone milicje, w tym libański Hezbollah. Wspólny wysiłek militarny pozwolił Asadowi odzyskać znaczne terytoria, skutecznie zmieniając układ sił w Syrii.

Dodatkowo umowy zbrojeniowe zacieśniły ich więzi wojskowe – Rosja dostarczała Iranowi systemy rakietowe i drony. Jednak ich współpraca nie ograniczała się do pola bitwy – oba kraje współpracowały również w zakresie wymiany wywiadowczej i programów szkolenia wojskowego. 

Początkowo współpraca militarna Rosji i Iranu przynosiła efekty, umożliwiając im utrzymanie reżimu Asada i zapewnienie sobie przyczółka w Syrii. Jednak ich zwycięstwa nie przełożyły się na długoterminową stabilność.

Pomimo odzyskania przez Asada dużych obszarów Syrii, grupy rebeliantów pozostawały aktywne, a zewnętrzne czynniki, takie jak Turcja i Izrael, nadal podważały irańskie i rosyjskie wpływy. Co więcej, choć Rosja i Iran skutecznie zbieżnie realizowały swoje interesy w Syrii, ich szerszy sojusz zaczął napotykać strukturalne słabości. Pojawiły się napięcia wynikające z różnic strategicznych, szczególnie w kwestii irańskich ambicji w Syrii i szerszych geopolitycznych kalkulacji Rosji. Podczas gdy Iran dążył do rozszerzenia swojej sieci sił proxy w całym regionie, Rosja chciała skonsolidować swoje zdobycze bez nadmiernego angażowania się militarnie.

Po upadku reżimu Asada sytuacja uległa drastycznej zmianie. Wydarzenie to zdemontowało główny fundament ich współpracy wojskowej, ujawniając słabości ich strategii i powodując natychmiastowe rozbieżności w ich interesach. Dla Iranu była to szczególnie dotkliwa strata, ponieważ zakłóciła jego regionalną sieć wpływów i osłabiła zdolność do projekcji siły. Zmuszony do ratowania swoich wpływów, Iran skoncentrował się na utrzymaniu kontroli poprzez grupy proxy i zabezpieczeniu dodatkowego uzbrojenia, aby przeciwdziałać regionalnym rywalom. Z kolei Rosja nie miała już żadnej motywacji do dalszych operacji wojskowych na Bliskim Wschodzie, ponieważ wspieranie Iranu nie zapewniało Moskwie trwałych korzyści strategicznych. Bez Syrii niewiele łączyło Rosję i Iran na płaszczyźnie militarnej.

Rosja, zajęta wojną na Ukrainie, pilnie poszukuje sojuszników mogących zapewnić jej wsparcie materialne i ludzkie. Wojna na dużą skalę wyczerpała jej siły, zmuszając Moskwę do zwracania się ku partnerom takim jak Korea Północna, która może dostarczyć żołnierzy. Jednak Iran historycznie niechętnie angażował własnych żołnierzy, preferując korzystanie z sił proxy nawet w konfliktach bliskowschodnich, które bezpośrednio wpływały na jego interesy. W efekcie Iran jest mniej wiarygodnym partnerem wojskowym.

Z kolei Iran znalazł się w osłabionej pozycji regionalnej po serii porażek wojskowych i strategicznych.

Utrata Syrii, niepowodzenia Hezbollahu w Libanie oraz osłabienie Hamasu w Gazie uczyniły Iran bardziej podatnym na zagrożenia. Aby odzyskać wpływy, Teheran pilnie potrzebuje wsparcia militarnego, które umożliwi mu utrzymanie i rozszerzenie operacji na Bliskim Wschodzie. Jednak ponieważ Rosja straciła swój fizyczny przyczółek w Syrii, nie ma już motywacji do dalszego angażowania się w konflikty bliskowschodnie, pozostawiając Iran bez silnego sojusznika wojskowego.

Ostatnio Rosja i Iran podpisały nową umowę strategiczną. Nie zobowiązuje ona jednak żadnej ze stron do wzajemnego wsparcia militarnego, co mogłoby otworzyć nowy rozdział ich partnerstwa. Zamiast tego sformalizowała dotychczasową współpracę, a w obliczu drastycznych zmian związanych z upadkiem reżimu Asada redukuje ich sojusz głównie do współpracy gospodarczej i dyplomatycznej.

Ogólnie rzecz biorąc, transformacja sojuszu Rosji i Iranu z partnerstwa militarnego w ekonomiczne i dyplomatyczne pokazuje kruchość ich współpracy. Upadek reżimu Asada ujawnił ograniczenia ich ambicji wojskowych, zmuszając oba kraje do zmiany strategii. Bez Syrii jako czynnika jednoczącego ich sojusz nie jest już napędzany wspólnymi celami militarnymi, lecz raczej koniecznością ekonomiczną i pragmatyzmem geopolitycznym. Choć nadal mogą się sprzymierzać przeciwko wpływom Zachodu, ich partnerstwo nie jest już definiowane przez skoordynowane wysiłki wojskowe.